Het boek van alle angsten draait om de wederwaardigheden van Fana en Viko, grotendeels verteld vanuit hun perspectief. Het eerste deel ('Wachten op het ergste') begint in 2016, als ze nog in de puberteit zitten. Het zijn allebei gevoelige, angstige eenlingen en ze maken zich allebei zorgen om de planeet. 'Leven is schade berokkenen', bepeinst de 14-jarige Fana nogal voorlijk, 'alleen in de gradatie waarin zit wat ruimte.' Zij droomt ervan astronoom te worden, maar 'het algoritme' - ze is een meisje én heeft een Iraanse moeder - duwt haar naar een studie psychologie. Viko op zijn beurt sluit zich aan bij een gewelddadig clubje alt-rightachtige jongemannen, het Genootschap van Trots en Eer, waar hij zijn geaardheid en natuurliefde moet verbergen. De beide hoofdpersonen kennen elkaar niet, maar hun schepper zorgt ervoor dat ze elkaar op een dag tegenkomen - een ontmoeting die uitmondt in vreugdeloze seks bij Fana thuis. De plotseling alwetende verteller: 'Geen van hen beiden zou ooit aan deze avond terugdenken als aan de gemiste kans die het was.'

Dat eerste deel kent een mooie spanning, niet in de laatste plaats door de titels van de hoofdstukken. 'Nog 7 jaar, 3 maanden en 5 dagen'. 'Nog 2 jaar en 5 maanden'. 'Nog 1 uur'. De wereld, begrijpt de lezer, stevent af op een klimaatramp. Als de laatste hommel sterft, is het bijna zover.

Het tweede deel ('Nieuwe orde') speelt zich af na de apocalyps. Al zeven jaar zijn voornoemde pestkoppen aan de macht, die twijfelgevallen hardhandig in het gareel houden en onaangepasten naar 'het buitengebied' verbannen. Privacy, dat spreekt, is iets uit een ver verleden, slimme technologie alomtegenwoordig. Zo heeft iedere burger een saldo. Zakt dat door je gedrag te diep weg, dan is het met je gedaan. Wie daarentegen iemand in elkaar timmert, verdient punten. Ook worden al te weerspannige vrouwen in het winkelcentrum bij opbod geveild.

Fana en Viko, inmiddels twintigers, houden zich schipperend staande. Het therapeutisch instituut waar Fana werkt, maakt van de angsten en nachtmerries van de cliëntèle films, die op publieke schermen zijn te zien. Bioloog Viko kweekt stiekem planten op zijn woonboot en heeft nog steeds contact met een machtige Trotser. Soms mag hij afreizen naar het buitengebied, waar hij zijn betaalde gerief haalt. En zo kabbelt het doemscenario naar het einde.

Koopman schrijft niettemin vlot en vaardig - al storen soms de lelijke anglicismen ('om angst op te roepen en te controleren') en idem metaforen ('terwijl die zijn hoofd voelt verkleuren naar het rood van rauw rundvlees'). Ook kan ze goed akeligheden bedenken. Of je bereid bent daarin mee te gaan zal per lezer verschillen. In een recent interview met Trouw beriep de auteur zich op de bekende uitspraak van Margaret Atwood over The Handmaid's Tale: 'Alles wat ik verzin is al eens gebeurd, misschien niet nu en niet hier, maar wel ergens anders en in een andere tijd.' Dat zal, maar mij raakte Koopman in het tweede deel kwijt. Haar waarschuwende boodschap schemert er te opzichtig doorheen.

***

Prometheus; 336 pagina's; € 19,99.

Verberg tekst

Dat alle koraal plots zou afsterven, dat er een aanslag zou gebeuren en haar ouders en haar zusje Arissa zouden verdwijnen, dat er een oorlog zou komen en – met een dubbele lijn eronder – dat ze onverwacht een spreekbeurt zou moeten geven. Dat zijn voor de dertienjarige Fana de grootst mogelijke angsten. En dat het pesten op school erger zou worden wellicht, want niet alleen is Fana mat haar Iraanse achtergrond bruiner dan de andere kinderen, ze heeft ook nog eens donker haar op haar armen en een vreemde interesse: astronomie. Haar ‘vriendinnen’ Isa en Noëlle vinden het maar niets.

Omdat de puberteit van de iets oudere Viko niet echt opschiet en hij daarom de risee van zijn klas is, begint hij zich in sociaal-darwinistische fantasieën onder te dompelen. Hij zoekt parallellen tussen mensen en elkaar dood pikkende hanen en verkrachtende eenden. Op het internet stoot hij op het discussieplatform van de Echte Jongens, een stel trollen dat zich verzet tegen ‘feminazi’s’ en zich optrekt aan het uitkramen van offensieve slogans. Viko sluit zich bij hen aan en krijgt daardoor meer aanzien op school, in zoverre zelfs dat Elias, de jongen op wie hij stiekem verliefd is, zijn plaats als onderste in de pikorde moet innemen.

Emy Koopmans nieuwe roman Het boek van alle angsten begint in 2016 en eindigt in 2033, met in 2026 een heuse cesuur, veroorzaakt door de klimaatopwarming. Van dat jaar af verandert de wereld in een duale plek, met steden waarin mensen in hoge torens behandeld worden voor hun psychische aandoeningen en de sukkels verbannen worden naar de Buitengebieden, waar ze als seksspeeltjes worden gebruikt en tussen het afval overleven. Fana, wier zusje Arissa tegen dan echt verdwenen is, werkt op de angstafdeling van zo’n toren, waar ze Isa als patiënte over de vloer krijgt. Wanneer Viko de Buitengebieden bezoekt, merkt hij Elias op, waarna zijn erotische verleden met hem weer komt opborrelen.

In een minder maniëristische taal dan in haar debuut Orewoet heeft Koopman in haar tweede roman niet alleen alle angsten van deze wereld, maar ook die wereld zelf en al haar maatschappelijke hete hangijzers proberen te vangen. Enige intellectuele overdaad is het boek daardoor niet vreemd, maar wie daar doorheen wil kijken, vindt eronder een pakkend verhaal vol menselijke emoties en ervaringen.

****

Prometheus, 336 blz., € 19,99.

Verberg tekst

‘Leer beter bang te zijn’ is het devies van de psychologe, annex onderzoekjournaliste Emy Koopman (1985) in deze dystopische roman. In de eerste helft van het boek tellen de hoofdstukken af, van de nog zeer herkenbare jaren 2010 naar de datum van de ‘ramp’, tien jaar later. De lezer volgt afwisselend het parcours van Viko en Fana. Aanvankelijk nog frêle scholieren, Viko op zoek naar zijn identiteit - hij kampt met zijn homoseksualiteit en liefde voor vreemde diersoorten en planten - en Fana, dochter van een Iraanse moeder met een droom om astronaut te worden doch finaal psychologie verder studeert. Tien jaar later treft de lezer de protagonisten terug, de ene als zorgverlener, de ander als bioloog, inclusief het gevecht met hun angsten om zich aan te passen. Vanaf p.141 schetst het tweede deel van het boek, een dystopisch beeld van een tot ‘pestkopmaatschappij’ herleide leefwereld. Bedrijven die inspelen op angst, de invloed van sociale media en de reactie hierop naar de bevolking. De auteur laat de lezer vrij in te vullen tot hoever de dystopie gaat. Een bijzonder boeiend verhaal. De auteur is expert op gebied van angsttherapie, schrijft voor toonaangevende bladen en is presentator van de VPRO-reeks ‘Paradijs Canada’. Verberg tekst